1.1 Zertarako balio du programatzeak?

Programatzeak zereginak automatizatzeko, jokoak sortzeko, aplikazioak egiteko, robotak kontrolatzeko eta askoz gehiagorako balio du. Gaur egun erabiltzen dugun ia guztian badago programazioa barruan: mugikorrak, autoak, garbigailuak, webguneak, etab.

Egin nahi dugun aplikazioaren arabera, programazio-lengoaia bat edo bestea erabili beharko dugu.

2.1 Programazio-lengoaia baten osagaiak

Eguneroko bizitzan erabiltzen ditugun hizkuntzek bezala, programazio-lengoaiak ere arauak dituzte. Hizkuntz naturalen arauak hain zuzen ere:

• Alfabetoa: Hizkuntzak erabiltzen dituen hitzak osatzeko sinboloen multzoa. Normalean letrak, digituak eta sinboloak dira (+, -, :, (), [], …).
• Lexikoa: Hizkuntzak programatzeko gordeta dituen hitzak. Lexikoko hitz bat gaizki idazten bada, programa ezingo da konpilatu/exekutatu.
  • if, else, for, while, …
• Sintaxia: Hizkuntzak dituen arauak, hitz-kate batek esaldi balioduna osatzen duela ziurtatzeko. Hizkuntza naturalean honako desberdintasuna izango litzateke:
  • “Nik auto bat gidatzen dut”
  • “Autoa gidatzen ni”
• Semantika: Esaldiak zentzua duela zehazten du (ondo idatzita egon daiteke, baina zentzurik ez izan). Honako esaldi hauek dira adibideak hizkuntza naturalean:
  • “Nik auto bat gidatzen dut”
  • “Auto batek ni gidatzen nau”

2.2 Lengoaia motak

Ordenagailuak makina-kodea soilik ulertzen du (bateko eta hutseko kodea, kode binarioa). Horregatik, Python edo Java bezalako hizkuntzetan idatzitako programek itzulpena behar dute ordenagailuak exekutatu ahal izateko.

Itzulpena nola egiten den kontuan hartuta, hizkuntzak honela sailkatzen dira:

• Interpretatutako hizkuntzak
• Konpilatutako hizkuntzak
• Hibridoak diren hizkuntzak

Programazio-lengoaiak bereizteko beste irizpide asko daude. Bereizketa hauek sakonagoak dira, eta ez gara horietan sartuko, baina hurrengo taulan batzuk ikus daitezke.

5.1 Zergatik erabili blokeak hasteko?

Bloke bidezko programazioa ikusgarriagoa da, ikasteko aproposa, eta errazagoa ulertzeko. Idazketa-erroreak saihesten lagunduko digu, adibidez, parentesi bat ahaztea edo hizkuntza-gako bat gaizki idaztea.

Gainera, kodearen egitura modu errazean ezagutzen lagunduko digu. EduBlocks-ek Python kodea ere erakusten digunez, poliki-poliki ikasteko aproposa da.

5.2 Proiektuak sortzen EduBlocks-en

EduBlocks nabigatzailean erabiltzeko bere webgunera jo behar dugu: https://app.edublocks.org, eta bertan erregistratu, saioa hasi, edo zuzenean programatzen hasi gaitezke. Erregistratzen bagara, sortutako proiektuak gordeko dizkigu.

“Python” hautatzen badugu, proiektu bat sortzeko hurrengo leihoa agertuko zaigu:

Hemen aukeratu dezakegu:

• Project name: Proiektuaren izena. Izena esanguratsua jarri behar dugu, gero berriz aurkitzeko.
• Mode: Programazio-hizkuntza aukeratzeko. Python agertu behar da.
• Type: Bloke bidez programatu edo zuzenean testuan idatzi nahi dugun aukeratzeko. Blocks hautatuko dugu.

Create botoia sakatzean, programatzen hasteko ingurunea agertuko zaigu:

Hiru atal bereiz daitezke:

• Programatzeko erabiliko ditugun bloke mota desberdinen taldeak.
• Blokeak kokatzeko eremua.
• Programatzen ari garenaren Python kode-iturburua.

5.3 Bloke-taldeak

Bloke-talde desberdinak azalduko ditugu, nahiz eta oraingoz ez den beharrezkoa haien esanahia sakon ulertzea:

5.4 Programatzen hasten gara

Ikasteko modurik onena programatzea da! Programa sinple bat egingo dugu EduBlocks erabiltzen ikasteko eta erabilienak diren blokeak non dauden eta zertarako balio duten ikusteko.

#Start code here
print("¡Hola mundo!")

6.1 Nork erabiltzen du

Python ordenagailu-sistemen arlo askotan erabiltzen da:

• Zereginak automatizatzea: ordenagailuan errepikakorrak diren zereginak egiteko scriptak sortzea. Oso ohikoa da GNU/Linux inguruneetan.
• Web garapena: Flask edo Django bezalako framework-ekin web orriak eta aplikazioak sor daitezke.
• Datuen analisia: datu-zientzian eta estatistikan erabiltzen da, Pandas edo NumPy libutegiekin.
• Adimen Artifiziala eta Ikasketa Automatikoa (Machine Learning): gaur egun ereduak trebatzeko gehien erabiltzen diren lengoaiaetako bat da.
• Zientzia eta ikerketa: unibertsitateetan eta laborategietan oso erabilia da kalkulu eta simulazioetarako.
• Bideojokoak: Pygame bezalako liburutegiekin joko sinpleak sor daitezke. 3D inguruneetan ere erabil daiteke, hala nola Blender-en, eta Unity eta Unreal-en scriptak egiteko.
• Hezkuntza: programatzen ikasteko aproposa.

6.2 Non erabil dezakegun

Aipatu bezala, Python interpretez exekutatzen den lengoaia denez, beharrezkoa da interpretea instalatuta izatea sortutako programak exekutatzeko, edo programak exekutatzeko aukera ematen duen plataforma bat erabiltzea.

Python gure ordenagailuetan erabili nahi badugu:

• GNU/Linux: GNU/Linux banaketa gehienek Python instalatuta dakarte lehenetsita, programa askoren mendekotasun gisa erabiltzen delako (pakete-sistemak, monitorizazio-programak…).
• MacOS: MacOS-ek lehenetsita Python interpretea instalatuta dakar, baina ez da normalean azken bertsioa izaten.
• Windows: Interpretea instalatu behar da. Microsoft Store-tik manager edo eskuragarri dauden bertsioak instala daitezke, baita Python web ofizialetik ere.

Python web-aplikazio hauetatik ere erabil daiteke:

• Edublocks: Oinarrizko kontzeptuak ikasteko erabiliko dugun sistema.
• Jupyter: JupyterLab-ek aukera ematen du web-aplikazio baten bidez programa txikiak sortzeko, grafikoak egiteko eta datu-zientzian aritzeko, dokumentazioarekin batera.
• Google Colab: Google-k ostatatutako Jupyter Notebook zerbitzua da, GPU eta TPU bezalako konputazio-baliabideak erabiltzeko aukerarekin.

Plataforma hauetan baliteke murrizketaren bat egotea. Izan ere, litekeena da hirugarrenen liburutegiak instalatu ezinik egotea.

6.3 Python-en bertsioak

Hizkuntza naturalekin gertatzen den bezala, programazio-lengoaiak denborarekin eboluzionatzen dira. Programazio-lengoaietan, denboraren poderioz bertsio berriak ateratzen dira, hobekuntzak gehituz eta batzuetan zaharkitutako gauzak kenduz.

Python 2.0 2000ko urrian kaleratu zen, eta adar horretako azken bertsioa (2.7.18) 2020an. Python 3 2008an atera zen, hizkuntzaren diseinuan zeuden oinarrizko akats batzuk zuzentzeko asmoz. Horrek ekarri zuen zenbait aspektutan atzera-bateragarritasuna galtzea (2.0 bertsiorako idatzitako programak ezin dira 3.x interpretearekin exekutatu aldaketarik egin gabe).

Urte askotan zehar, Python 2.7.X eta 3.X bertsioak elkarrekin egon dira, proiektu handiak migratzeko denbora emateko, baina 2020an erabaki zen 2.X bertsioei euskarria (soporte) kentzea. Gaur egun ikusten dugun kode oro 3 bertsio edo handiagoarena izan beharko luke.

Gaur egun Python 3.13 bertsioan dago (zehazki 3.13.5).

7.1 Datu motak

Pythonen, erabiltzen dugun datu bakoitzak mota bat du, eta horrek adierazten du ze informazio mota ordezkatzen duen eta zer egin daitekeen harekin. Datu motak ezagutzea garrantzitsua da programa batean behar bezala erabiltzeko.

Jarraian mota arrunten deskribapen laburra:

Jarraian, datu mota sinpleenak erabiliz Edublocks eta Python kodeko adibideak ikusiko ditugu. Geroago gainerako datu motak ikusiko ditugu.

edad = 20
puntos = -5

precio = 14.5
valor = -2.3

nombre = "Ruben"
numero = "5"
entero = 5

mayor_de_edad = True
usado = False

8.1 Datuak kateatzea print() funtzioarekin

Print funtzioak parametro bat baino gehiago pasatzeko aukera ematen digu, pantailan datu gehiago erakusteko agindu bakarra erabiliz.

“Text” blokeen taldean, print-ari testu gehiago gehitzeko bloke bat daukagu, eta testu horien artean aldagaiak ere sar ditzakegu.

#Start code here
nombre_usuario = "Ruben"
print("Hola", nombre_usuario)

Bestela, irteera formateatu dezakegu modu sofistikatuago batean, emaitza politagoa izan dadin. Horretarako, f funtzioa erabiltzen da.

#Start code here
nombre_usuario = "Ruben"
print(f"Hola {nombre_usuario}")

8.2 Parametro bereziak: “sep”, “end”

Print funtzioak bi parametro berezi ditu, eta horiek lehenetsitako balio bat dute, guk aldatu dezakeguna. Parametro horiek hauek dira:

• sep: gainerako parametroak kateatzeko erabiltzen den bereizlea zehazten du. Lehenetsitako balioa hutsune bat da.
• end: string-a nola amaitzen den zehazten du. Lehenetsitako balioa lerro-jauzi bat da, programazioan normalean “\n” gisa adierazten dena.

Parametro horiek nola erabil daitezkeen azaltzen duten adibide pare bat:

#Start code here
nombre_usuario = "Ruben"
print("Hola", nombre_usuario, sep="_", end="!")
print(1)
print("Te llamas", nombre_usuario, sep=":", end="?")
print(1)

10.1 Bihurketa-funtzio arruntenak

Jarraian datu mota ezberdinen arteko bihurketa nola egiten den azaltzen duen taula labur bat. Bihurketa hauetako batzuk ez daude Edublocks-en.

10.2 Datu mota ezagutzea

Aldagai baten datu mota ezagutu nahi badugu, type() funtzioa erabil dezakegu. Hona hemen kode-adibide bat:

nombre = "Ruben"
print(type(nombre))
print(type(nombre).__name__)

Eragile arruntak

13.1 Eragile bereziak: “is” eta “is not”

Bi eragile berezi daude, programan erabiltzen diren objektuen memoriaren kudeaketa kontuan hartzen dutenak. Bi eragile hauek programa aurreratuetan erabiltzen dira, memoria kudeatu nahi dugunean, beraz, ez ditugu erabiliko.

a = [1, 2, 3]
b = a         # b-k a objektu berari egiten dio erreferentzia memorian
c = [1, 2, 3] # c-k balio bera dauka, baina beste objektu bat da

print(a is b) # True
print(a is c) # False
print(a == c) # True, balioak berdinak direlako

Hemen ikus daitezke erabilera gehiagoren adibideak eta azalpen aurreratu bat kasu berezietarako.

15.1 Baldintzak

Baldintzazko egiturek programari aukera desberdinen artean hautatzeko aukera ematen diote, baldintza bat egiazkoa den edo ez kontuan hartuta. Baldintzaren arabera, kode-bloke bat edo bestea exekutatuko da.

#Start code here
edad = 18
print("Hola")
if edad >= 18:
  print("Eres mayor de edad")
print("Adios")

#Start code here
edad = 18
print("Hola")
if edad >= 18:
  print("1")
  print("2")
  print("3")
print("Adios")

#Start code here
edad = 18
print("Hola")
if edad >= 18:
  print("1")
   print("2")
 print("3")
print("Adios")

#Start code here
edad = 18
print("Hola")
if edad >= 18:
  print("1")
  print("2")
print("3")
print("Adios")

#Start code here
edad = 20
print("Hola")
if edad >= 18:
  print("Eres mayor de edad")
  if edad >= 65:
    print("¿Estás jubilado?")
print("Adios")

#Start code here
edad = 17
print("Hola")
if edad >= 18:
  print("Eres mayor de edad")
else:
  print("Eres menor de edad")
print("Adios")

#Start code here
edad = 6
print("Hola")
if edad >= 18:
  print("Eres mayor de edad")
elif edad >= 13:
  print("Eres adolescente")
elif edad >= 6:
  print("¿En qué curso estás?")
else:
  print("¿Sabes montar en bici?")
print("Adios")

15.2 Bukleak

Begizta edo bukle bat egitura bat da, baldintza bat betetzen den bitartean agindu multzo bat automatikoki errepikatzeko aukera ematen duena. Python-ek bucle mota nagusi bi ditu: while eta for.

Lan errepikakorrak egiten duen kodea behin eta berriro ez idaztea helburu dauka, errepikatzea oso eraginkorra (ineficiente) delako. Adibidez, 1etik 10era arteko zenbakiak erakutsi nahi baditugu, print() 10 aldiz idatzi beharrean bukle bat erabil dezakegu.

Bukle bat idaztean kontuan hartu behar da baldintza noizbait bete ez dadila, bestela bukle infinitu batean sartuko ginateke.

#Start code here
contador = 1
while contador <= 10:
  print(contador)
  contador = contador + 1

#Start code here
personajes = ["Mario", "Zelda", "Lara Croft"]
for personaje in personajes:
  print(f"Me gustan las sagas de {personaje}")

#Start code here
for i in range(10):
  print(f"El {i}")
print("Nuevo contador")
for i in range(-10, 10):
  print(f"El {i}")

18.1 Ejercicios de operadores lógicos

¿Qué valor devuelven las siguientes expresiones? (piénsalas primero y luego compruébalo en Python):

• 3 == "3"
• 4 <= 4.0
• "hola" != "Hola"

#Start code here
print(3 == "3")
print(4 < 4.0)
print("hola" != "Hola")

18.2 Ejercicios de operadores lógicos combinados

¿Qué valor devuelven las siguientes expresiones? (piénsalas primero y luego compruébalo en Python):

• True == True and False == True
• 5 > 3 and 4 < 2
• 5 > 3 or 4 < 2
• not (7 <= 7)
• not (0)

#Start code here
print(True == True and False == True)
print(5 > 3 and 4 < 2)
print(5 > 3 or 4 < 2)
print(not 7 <= 7)
print(not 0)

19.1 Ejercicio de notas

Escribe un programa que pida una nota del 0 al 10 y diga si es:

• “Suspenso” (< 5)
• “Aprobado” (5 a 6.9)
• “Notable” (7 a 8.9)
• “Sobresaliente” (9 a 10)

Solución con “else anidados” y “elif”:

#Start code here
print("¿Qué nota has sacado?")
nota = float(input(""))
if nota <= 5:
  print("Suspenso")
else:
  if nota <= 6.9:
    print("Aprobado")
  else:
    if nota <= 8.9:
      print("Notable")
    else:
      print("Sobresaliente")

#Start code here
print("¿Qué nota has sacado?")
nota = float(input(""))
if nota <= 5:
  print("Suspenso")
elif nota <= 6.9:
  print("Aprobado")
elif nota <= 8.9:
  print("Notable")
else:
  print("Sobresaliente")

19.2 Ejercicio “else anidado”

Amplía el código del ejemplo if-else para que cuando entre en el else se compruebe:

• si es mayor de 13: que escriba: “Eres adolescente”
• si no, pero es mayor a 6: escriba: “¿En qué curso estás?”
• si no: escriba: “¿Sabes montar en bici?”

#Start code here
edad = 6
print("Hola")
if edad >= 18:
  print("Eres mayor de edad")
else:
  if edad >= 13:
    print("Eres adolescente")
  else:
    if edad >= 6:
      print("¿En qué curso estás?")
    else:
      print("¿Sabes montar en bici?")
print("Adios")

20.1 Bucle inverso

Haz un programa que pida un número al usuario, e imprima todos los números en orden inverso hasta llegar a 0.

#Start code here
print("Introduce un número")
numero = int(input(""))
while numero >= 0:
  print(numero)
  numero = numero - 1

20.2 Contador

Haz un programa que sume todos los números del 1 al 100.

#Start code here
numero = 100
contador = 0
total = 0
while contador <= numero:
  total = total + contador
  print(contador, "-", total)
  contador = contador + 1
print("Total", total)

20.3 Bucle for

Crea un bucle for desde 0 hasta 400 usando pasos de 5.

#Start code here
for i in range(0, 400, 5):
  print(i)

20.4 Tabla de multiplicar

Haz un programa que pida un número al usuario, e imprima su tabla de multiplicar hasta el 10 (si el número introducido es mayor a 10, la tabla será hasta el mismo número).

#Start code here
print("Introduce un número")
numero = int(input(""))
maximo = 10
if numero > maximo:
  maximo = numero
for i in range(maximo + 1):
  print(f"{numero}x{i}={numero * i}")

20.5 Instrucciones break y continue

Haz un programa que imprima del 1 al 30, pero:

• Salte los números 7 y 15 sin imprimirlos.
• Pare el bucle si llega al número 23.

#Start code here
for i in range(1, 30):
  if i == 23:
    break # your code
  if i == 7 or i == 15:
    continue # your code
  print(i)